การที่โลกธาตุภายในและภายนอกจะเงียบ สงบ สงัด ว่างเปล่า เป็นหนึ่งเดียวกัน ไม่แบ่งแยกภายในภายนอก หาขอบเขตไม่ได้ มันก็เกิดจากที่ "ไม่หลงสังขาร" - ไม่หลงไปเป็นสังขาร - ไม่ยึดถือสังขาร - ไม่หลงเอาสังขารมาปรุงแต่งยึดถืออะไร - ไม่เอาสังขารมาปรุงแต่งยึดถือเป็นเรา เป็นตัวเรา เป็นตัวตนของเรา แล้วเอาตัวเราไปพยายามยึดถือสิ่งโน้นสิ่งนี้ ยึดถือสังขาร ยึดถือสิ่งใดภายนอกตัวเรา ยึดถือร่างกาย ยึดถือจิตใจ ยึดถืออารมณ์ว่าง โล่ง โปร่ง เบาสบาย เสร็จแล้วก็หลงสังขาร พยายามเอาสังขารมายึดถือความเงียบ ความสงบ ความสงัดไปทั้งโลกธาตุภายในและภายนอก ล้วนแต่หลงสังขาร เอาสังขารมายึดถือ ความเงียบ ความสงบทั้งภายในและภายนอกนั้น ไม่ต้องพูดถึงว่ามันเรียกชื่อว่าอะไร มัน "รู้แก่ใจ" ถ้าปล่อยให้มันเป็นเช่นนั้น ไม่มีใครไปยึดถือมัน ความพ้นทุกข์ก็เกิดขึ้นตรงนั้นแหละ ความเงียบ ความสงบทั้งภายในและภายนอก โลกธาตุทั้งภายในและภายนอกมันเหมือนกับเป็นอันเดียวกัน มันเงียบ มันสงัดไปหมดทั้งโลกธาตุ มันว่างไปหมด หาขอบเขตไม่ได้ ไม่ได้มีความรู้สึกว่างภายใน ไม่ได้มีความรู้สึกว่างภายนอก แต่มันเหมือนกับ "ไม่มีอะไรเลย" จริง ๆ ปล่อยให้มันเป็นอยู่เช่นนั้นแหละ แม้แต่ขันธ์ห้า สังขารที่ยังคิด ยังพูด ยังคุย ยังโต้ตอบ ทำความเข้าใจกับหลวงตาได้ มันก็ไม่สามารถที่จะไปทำอะไรธรรมชาติที่เงียบ สงบ สงัดนั้นเลย หลวงตาณรงค์ศักดิ์ ขีณาลโย ธรรมะจากไฟล์เสียง 180730A-4 ไม่มีผู้ยึดถือคือนิพพาน https://youtu.be/uZoUZKZIen
