ผู้ถาม : การพิจารณาความไม่มีตัวตนของเราก็ให้พิจารณาธาตุสี่ ขันธ์ห้า ให้ลงแก่ใจใช่ไหมเจ้าคะ หรือเกิดมาก็ไม่มีตัวเราตั้งแต่แรก แต่มาจากสเปิร์มของพ่อกับไข่ของแม่มาผสมกันแล้วมีการเติมธาตุเข้าไป จนเป็นตัวเป็นตนขึ้นมา อันนี้ด้วยใช่ไหมเจ้าคะ ช่วงหลังเริ่มสับสนกับการปฏิบัติของตัวเองเจ้าค่ะหลวงตา กราบขอขมาหลวงตาที่รบกวนธาตุขันธ์ของหลวงตานะเจ้าคะ
หลวงตา : ธรรมชาติมันเป็นเช่นนั้นเอง มันไม่มีตัวตนของเรามาแต่ดั้งเดิมแล้ว ที่มีรูปร่างที่จับต้องได้และมีความรู้สึกนึกคิดอารมณ์ต่าง ๆ ได้นั้น ปรุงแต่งมีขึ้นในภายหลัง แล้วต้องตายแตกดับกลับคืนไปสู่ความไม่มี ธรรมชาติของสังขารตัวเรามันก็เป็นอย่างนั้นเอง มันเป็นอาสวะของใครของมัน แต่ไม่มีความหลงรู้สึกว่าสังขารนั้นเป็นตัวเรา หรือมีตัวเราหรือตัวตนของเราเป็นผู้ยึดมั่นถือมั่น ให้เห็นตามความเป็นจริงว่าธรรมชาติมันเป็นเช่นนั้นเอง มันไม่มีตัวตนของเรามาแต่ดั้งเดิมแล้ว ที่มีรูปร่างที่จับต้องได้และมีความรู้สึกนึกคิดอารมณ์ต่าง ๆ ได้นั้น ปรุงแต่งมีขึ้นในภายหลัง แล้วต้องตายแตกดับกลับคืนไปสู่ความไม่มีตามเดิม ดังนั้น ทุกขณะอาการของจิตปัจจุบัน ไม่มีตัวเราเป็นผู้ยึดมั่นถือมั่น แม้แต่จิตผู้รู้ ก็ไม่มีตัวตนของเราเป็นผู้ยึดมั่นถือมั่น ตลอดเวลา ... ตลอดเวลา ... และตลอดไปชั่วนิรันดร์
ปุจฉาวิสัชนาธรรมเมื่อวันที่ 22 พฤศจิกายน 2560
