ผู้ถาม : กราบนมัสการครับหลวงตา น้ำไหลนิ่ง น้ำไหล ก็คือจิตที่เคลื่อนไหว ไม่อยู่นิ่ง นิ่ง คือ ใจที่สงบ รับรู้ถึงจิตที่เคลื่อนไหวอย่างตรงไปตรงมา กราบสาธุครับ เคลื่อนก็เคลื่อนไป ใจก็สงบดั้งเดิม
หลวงตา : "สงบ" ในที่นี้หมายถึงไม่มีตัวใจ ไม่อาจมีความคิดหรือปรุงแต่งได้ ไม่มีผู้ยึดถือ ไม่มีทั้งไหล ไม่มีทั้งนิ่ง ไม่มีอะไรเลย ไม่มีตัวเราที่เป็นความไม่มี มีแต่อาการสังขาร ไม่มีผู้รู้ สิ้นผู้เสวย สิ้นผู้ยึดมั่นถือมั่น สิ้นกิเลส พ้นทุกข์ในปัจจุบันทุกขณะ ความ "สงบ" นี้ คือความไม่มีอะไรเลย ไม่มีความไหล ไม่มีแม้แต่ความสงบ ไม่มีแม้แต่ความรู้สึกว่าง
ปุจฉาวิสัชนาธรรมเมื่อวันที่ 5 พฤศจิกายน 2560
