หลวงตาณรงศักดิ์ ขีณาลโย

ผู้ถาม : ลูกเข้าใจผิดเสียแล้ว

มันมีแต่ทุกข์  สิ่งไม่ทุกข์มันไม่มีเลย  

เมื่อไหร่เห็นสังขารเป็นทุกข์ นั่นคือเห็นความจริงอยู่

เมื่อไหร่รู้สึกว่า ไม่มีความทุกข์ในปัจจุบันอีกแล้ว กลับเป็นของหลอกลวง คือ มีตัวเราเป็นผู้พ้นทุกข์อยู่ มันจับยึดสภาวะของความพ้นทุกข์ไว้

หลวงตา : ตัวเราผู้พ้นทุกข์ไม่มี เพราะตัวเราทั้งกายสังขาร และจิตตสังขาร ล้วนเป็นทุกข์

ถ้ารู้สึกว่าเราเป็นสุข เราว่าง เราพ้นทุกข์

มันเป็นความพ้นทุกข์ปลอม เพราะมันมีตัวเราที่เป็นตัวทุกข์ไปจับสภาวะของความพ้นทุกข์ไว้

ต้องรู้เห็นด้วยใจว่า ความคิดปรุงแต่งมีตัวตนของเราอยู่ในความรู้สึก นั้น เป็นสังขารปรุงแต่ง เป็นอนิจจัง ทุกขัง อนัตตา

มันจึงไม่หลงยึดถือความเป็นตัวตน เป็นเรา ตัวเรา หรือ ของเรา ที่หลงคิดปรุงแต่งขึ้นมาในความรู้สึกนั้น

เมื่อไม่หลงยึดถือสังขารที่คิดปรุงแต่งเป็นเรา ตัวเรา หรือของเราในความรู้สึกแล้ว ก็จะไม่มีตัวเรา หลงยึดถือขันธ์ห้าเป็นตัวตนของเรา และจะไม่มีตัวเราไปหลงยึดถือคนใดและสิ่งใดให้เป็นทุกข์อีกต่อไป

ปุจฉาวิสัชนาเมื่อวันที่ 6 กันยายน 2561