ผู้ถาม : ก็คือ มันไม่เข้าใจว่า มันไม่มี มีไอ้ใบ้ แล้วมันก็ไม่มี ไม่มีไอ้ใบ้พร้อม ๆ กันใช่ไหมครับ
หลวงตา : ในปัจจุบันขณะที่มีจิตตสังขาร คือ ความคิด นึก ตรึก ตรอง ปรุงแต่ง ผู้รู้หรือ อารมณ์ต่าง ๆ เกิดขึ้น มันก็ไม่ได้เป็นสิ่งที่มีตัวตนรูปลักษณะอยู่จริง ๆ ๆ.....
แต่เพราะ “อวิชชา” คือ ความไม่รู้สัจธรรมความจริงนี้ จึงหลงยึดมั่นจิตตสังขารในปัจจุบันขณะเป็นจริงเป็นจัง หลงไปตามกิเลส ตัณหา เป็นเหตุให้เกิดความทุกข์ เช่น ความจริงที่ใต้ต้นไม้ใหญ่ในเวลากลางคืน ไม่มีผีเป็นตัวตนยืนอยู่ที่ตรงนั้น แต่เพราะอวิชชา จึงหลงคิดปรุงแต่งยึดมั่นถือมั่นไปตามสถานการณ์ในขณะนั้น ทำให้เกิดความกลัวผี ซึ่งเป็นความทุกข์ขึ้นมา
ในปัจจุบันขณะ จิตตสังขารเกิดดับในธรรมชาติที่ไม่มีอะไรปรากฏการเกิดดับ (วิสังขาร)
ดังนั้น ในปัจจุบันขณะเกิดจิตตสังขาร ก็เป็นสิ่งที่ “ไม่มี” ตัวตนรูปลักษณะอยู่จริง เป็นเพียงกระแสหรือคลื่นพลังงานเกิดดับในธรรมชาติวิสังขาร ซึ่ง “ไม่มี” อะไรเกิดดับ เท่านั้น
ที่สุดของสัจธรรมที่แท้จริง จึงเป็นเพียงความ…… (ไม่มี)
ปุจฉาวิสัชชนาธรรมเมื่อวันที่ 1 สิงหาคม 2565
