ผู้ถาม : ขอกราบเรียนหลวงตา อวิชชา จัดอยู่ในขันธ์ 5 หรือเปล่าครับ จิตเดิมแท้ไม่ใช่ขันธ์ 5 แล้วอวิชชาที่ติดมากับจิตเดิมแท้ จัดอยู่ในขันธ์ 5 หรือเปล่าครับ
หลวงตา : “อวิชชา” คือ ความไม่รู้เห็นตามความเป็นจริง จึงหลงยึดถือขันธ์ห้า เป็นตัวตน เป็นเรา เป็นตัวเรา เป็นของเรา ติดไปกับจิตเดิมแท้ แล้วเป็นปฏิสนธิวิญญาณเข้าผสมกับธาตุต่าง ๆ ในร่างใหม่ของภพต่าง ๆ
เมื่อเข้าผสมกับธาตุดิน น้ำ ลม ไฟ อากาศ เป็นขันธ์ห้าขึ้นมาแล้ว ดังนั้น เมื่อขันธ์ห้ามีการคิด การพูด การกระทำ ขึ้นมาในแต่ละขณะจิต จึงมีแรงผลักดันออกมาอัตตา เพราะมีอวิชชาแอบแฝงอยู่ในจิต
ดังนั้น “อวิชชา” จึงเป็นเหมือนกาฝากของขันธ์ห้า แต่ไม่ใช่ขันธ์ห้าโดยตรง
พระพุทธเจ้า พระปัจเจกพุทธเจ้า พระอรหันต์ทั้งหมด ดับอวิชชา นี้ ได้หมดแล้ว
ปุจฉาวิสัชนาเมื่อวันที่ 20 พฤษภาคม 2562
