ผู้ถาม : ?กราบขอโอกาสหลวงตาครับ? ตามที่หลวงตาได้ชี้แนะให้ไปอ่านเรื่องธาตุ-ขันธ์-อายตนะ สัมพันธ์ (หลวงปู่เทสก์) ผมได้อ่านแล้วมีข้อสงสัย ขอโอกาสเรียนถามครับ ในระหว่างภาวนา เราจะสังเกตได้อย่างไรบ้างครับว่า ณ ขณะปัจจุบันนั้น เป็น "ธัมมวิจจยะ" หรือว่าหลงเป็น "สังขารขันธ์ ที่ปรุงแต่งในธรรม" และถ้า "ญาณะ" ในวิปัสสนูปกิเลส เป็นเชื้อที่ทำให้เกิดการปรุงแต่งในธรรม จะมีหลักในการโยนิโสมนสิการ และมีแนวทางในการปฏิบัติอย่างไร หากเราอยู่ห่างไกลครูบาอาจารย์ครับ
หลวงตา : ไม้ตาย ให้ถามตัวเองอยู่เสมอว่า ถ้าถึงแก่ความตายตอนนี้ กริยาอาการหรือพฤติแห่งจิตที่ปรุงแต่งอยู่ขณะนี้ดับหมดหรือไม่ ถ้าดับหมด แสดงว่าเป็นสังขารปรุงแต่ง ไม่เที่ยง เห็นอนิจจัง ทุกขัง อนัตตา ให้ปล่อยวางหมดทันที แม้แต่ความรู้สึกว่าตัวเราเป็นอะไรอยู่หรือจะเป็นอะไร ก็ต้องดับเหมือนกัน เพราะเป็นสังขารปรุงแต่ง จึงปล่อยวางหมดทันที จะได้ดับสนิทไม่เหลือตัวเราอยู่อีกเลย
ผู้ถาม : กราบครับหลวงตา สรุปว่าทุกๆ อย่างที่ถูกรู้ถูกเห็นได้ รวมไปถึงความรู้สึกที่ รู้สึกว่าตัวเราเห็นอะไรอยู่ ล้วนยึดถือไม่ได้สักอย่างเดียว เป็นเช่นนี้ใช่ไหมครับหลวงตา
หลวงตา : สาธุ แม่นแล้ว
ปุจฉาวิสัชนาธรรมเมื่อวันที่ 29 เมษายน 2560
