ผู้ถาม : ขอโอกาสค่ะ วันนี้เห็นว่า ความคิดความเห็นของเรา เป็นเพียงสิ่งสมมติที่จิตมันสร้างขึ้น แล้วมีตัวเราที่ไปยึดมันเอง มันเห็นตอนที่ปรุงแต่งเวลาคุยกับคนไข้ ที่บอกว่า “หมอว่าอย่างนั้น หมอว่าอย่างนี้” เออ มันไม่มีความรู้สึกว่าตัวเราที่ยิ่งใหญ่เป็นคนสั่งเขาแล้ว แต่มันเห็นว่า “หมอว่า ...” เป็นไอ้คนที่มันสมมติว่าเป็นหมอ มันว่าไปโดยสมมติ ไปตามเรื่องราวเท่านั้น ไม่มีอะไรจริง ไปยึดว่าถูกว่าผิด มันก็ยึดสมมติ ยึดเองก็ทุกข์เอง พอเห็นแบบนี้ มันก็ออกจากสมมติ แล้วก็คิดว่า เราอยู่เหนือสมมตินี่ มันดีเนาะ มันไม่ทุกข์ สักพักนึง จึงค่อยรู้ว่า ไอที่คิดว่ามันอยู่เหนือสมมติ นั่นก็สังขารปรุงแต่งอีกเหมือนกัน อ่อ จริง ๆ แล้ว ไม่ได้มีจิตเรา คอยสร้างสังขาร แต่มันเกิดขึ้นเองจากธรรมชาติที่ว่างเปล่า และไม่ได้มีจิตเราที่ไปยึด แต่มันเป็นกระบวนการของจิต ที่มันยังไม่พ้นวงจรปฏิจจสมุปบาท มันหมุนไปของมันเอง ใช่ไหมคะ
หลวงตา : หลงไปเป็นสังขารที่เป็นสมมติเพราะสติปัญญาขาด ปล่อยวางหมดสิ้น แม้แต่ตัวเราผู้ปล่อยวางก็เห็นว่าเป็นสังขารปรุงแต่ง
ปุจฉาวิสัชนาธรรมเมื่อวันที่ 19 พฤศจิกายน 2560
