ผู้ถาม : กราบนมัสการหลวงตาด้วยใจเคารพนอบน้อมเจ้าค่ะ เหมือนกลับมาจุดเดิมเจ้าค่ะ ... จุดที่ไม่มีตัวเรา เพราะมีแค่ธาตุดิน น้ำ ลม ไฟ และธาตุรู้เท่านั้น ไม่มีส่วนไหนที่เป็นตัวเรา ของเราเลย ที่หมายก็ไม่มีเพราะก็ไม่อยากได้ อยากมี อยากเป็นแล้ว ตอนนี้ก็อยู่กับรู้ แบบไม่ได้ทำอะไรเจ้าค่ะ กราบส่งการบ้านหลวงตาเจ้าค่ะ ที่สุดของการปฏิบัติธรรม คือ ไม่มีอะไรเลย ... จริง ๆ ... หยุดการดิ้นรนค้นหา ก็จะพบธรรมเจ้าค่ะ
หลวงตา : สังขารทั้งกุศล อกุศล สุข ทุกข์ ก็ยังคงดำเนินของเขาต่อไปตลอดเวลาจนกว่าจะสิ้นอายุขัย เขาไม่ได้เป็นบาปกรรมอะไรถ้าไม่มีผู้เสวยหรือผู้ยึดมั่น เพราะจิตวิญญาณจะไม่เกิดตัวตนขึ้นมาเนื่องจากไม่มีอวิชชา ตัณหา อุปาทานต่อสิ่งใดในขณะปัจจุบันนั้น ๆ แต่ถ้าขณะจิตใดขาดสติ หลงไปเป็นสังขารปรุงแต่งยึดถือสิ่งใด ก็ให้รู้เท่าทันทันที อวิชชา ตัณหา อุปาทาน จิตวิญญาณที่เกิดเป็นตัวตนก็จะดับไป ดังนั้น ถ้าขณะดับจิตสุดท้าย ไม่หลงไปเป็นสังขารปรุงแต่งไปเสวยหรือยึดถือสิ่งใดให้เกิดอวิชชา ตัณหา อุปาทานในขณะนั้น สังขารหรือจิตวิญญาณที่เป็นตัวตนก็จะดับสนิท หรือดับไปเหมือนดั่งเปลวไฟที่สิ้นเชื้อ
ดังนั้น ทุกขณะจิตปัจจุบัน ไม่หลงไปเป็นสังขาร หรือไม่หลงไปเป็นปลาหรือนก (เปรียบเป็นสังขาร) ก็ไม่อาจจะเกิดอวิชชา ตัณหา อุปาทาน ภพ ชาติ และทุกข์ได้
"สติ ปัญญา" จึงสำคัญมาก ๆๆ ... ตลอดเวลา จะขาดเสียไม่ได้
ปุจฉาวิสัชนาธรรมเมื่อวันที่ 9 พฤศจิกายน 2560
