ผู้ถาม : มีหนึ่งคำถามเรียนถามครับ จิตอรหันต์มีลักษณะเป็นอย่างไรครับ มันคล้ายกับว่ามันเป็นความว่าง เหมือนใจที่ว่างเปล่า หรือมันก็ยังมีอยู่รู้สึกได้ แต่เป็นอิสระไม่เกาะเกี่ยวกับสิ่งใด
หลวงตา : การที่ถามหาจิตของพระอรหันต์ แสดงให้เห็นได้ชัดเจนถึงอวิชชา กิเลส ตัณหา อุปาทาน คือ ยังมีตัวเราที่มีความอยากถึง อยากได้ อยากเป็น อยากบรรลุผลที่คาดหมายหรือแอบปักธงอย่างใดไว้ในใจ ซึ่งถ้าไม่ปล่อยวางความหวัง ความปรารถนา แม้แต่ปรารถนานิพพาน หรือความสุข ความสงบ ความว่าง ที่สุดถึงกับไม่มีอะไร อวิชชา กิเลส ตัณหา อุปาทานก็ไม่ดับ ต้องหักธงที่หมายไว้ หรือดับความหวัง ความปรารถนาเสียทั้งหมดในปัจจุบัน หรือปล่อยวางอดีต ปล่อยวางความอยากในปัจจุบัน และปล่อยวางความอยากได้ อยากเอา อยากเป็น อยากบรรลุ อยากรู้ อยากเห็น อยากเข้าใจ อยากรู้แจ้งทั้งในปัจจุบันและในอนาคตไปเสียทั้งหมด...เดี๋ยวนี้ๆๆๆๆๆ.......หรือหักธงที่ปักหรือที่หมายไว้อย่างใดไว้ในใจ เช่น จิตของพระอรหันต์เป็นอย่างไรหนอ? หมดสิ้นไปจากใจในปัจจุบัน (ไม่ใช่วางแล้ว...แต่มีแอบรอผลหรือหวัง......อย่างนี้เท่ากับไม่วาง) เมื่อวางหมดไปจากใจจริงๆ แล้ว ก็จะมีแต่จิตที่คิดหรือแสดงอาการทุกขณะจิตปัจจุบัน ก็ได้แต่รู้อยู่ เห็นอยู่ แต่ไม่มีตัวตนของผู้รู้ ผู้เห็น เมื่อมีแต่การรู้ การเห็น แต่ไม่มีตัวตนของผู้รู้ ผู้เห็น ก็จะไม่มีผู้ยึดถือ ไม่มีผู้เสวยจิตที่คิดที่แสดงอาการทุกขณะจิตปัจจุบัน ก็จะไม่มีตัวตน สิ้นกิเลส พ้นทุกข์ (นิพพาน)
"นิพพาน" จึงไม่ใช่สภาวะใด ไม่ใช่ความสงบ ไม่ใช่ความสงัด ไม่ใช่ความว่าง ไม่ใช่ความรู้สึกไม่มีอะไร เป็นแต่เพียงรู้แก่ใจว่าทั้งอายตนะภายนอก อายตนะภายใน ขันธ์ห้า และใจ ไม่มีใครเสวย ไม่มีใครยึดมั่นถือมั่นทุกขณะจิตปัจจุบันเท่านั้น และไม่ใช่หลงยึดปัจจุบัน แต่ทุกขณะจิตที่คิดหรือแสดงอาการในปัจจุบัน ไม่มีผู้เสวย หรือไม่มีผู้ยึดมั่นถือมั่นเท่านั้น เพียงเท่านี้จริง ๆ.........
ปุจฉาวิสัชนาธรรมเมื่อวันที่ 15 ตุลาคม 2560
