ผู้ถาม : กราบนมัสการหลวงตาค่ะ จากที่เข้าใจคิดว่าควรต้องนั่งสมาธิให้จิตมีกำลังพอก่อน ถึงจะปฏิบัติปล่อยวางได้ใช่ไหมคะ การจะพิจารณาวิปัสสนานั้นคิดได้ว่าจะปล่อยวาง แต่จิตยังไม่สามารถทำได้ทันทีใช่ไหมคะหลวงตา กราบขอบพระคุณเป็นอย่างสูงค่ะ
หลวงตา : มีโอกาสนั่งสมาธิก็นั่งไป แต่สมาธิไม่ได้อยู่กับการนั่งสมาธิหรือเดินจงกรม หากนั่งสมาธิหรือเดินจงกรมโดยไม่มี "สติ" ก็ไม่มีสมาธิ ไม่มีปัญญา สมาธิอยู่ที่การมีสติรู้สึกตัวอยู่ ไม่เหม่อเผลอเพลินคิดปรุงแต่งติดไปกับอะไร และความพ้นทุกข์อยู่ที่ปัญญาพิจารณาทุกขณะจิตปัจจุบันว่า มีความทุกข์กับการยึดถือสิ่งใดในขณะนั้นหรือไม่ แม้คนมีครอบครัวอยู่ แต่ขณะใดไม่มีคนในครอบครัวอยู่ในใจ ก็ไม่ทุกข์กับเขา ธรรมชาติของใจไม่มีตัวตน ไม่อาจจะเอาอะไรมาขังไว้ในใจได้ ขณะหลับสนิท ก็ไม่มีสิ่งนั้นอยู่ในใจ แท้ที่จริง เราไม่อาจจะเอาอะไรมาใส่ไว้ในใจได้ เพราะใจไม่มีตัวตน ที่จริงเราทุกข์กับความคิดปรุงแต่ง ว่ามีตัวตนของเรา แล้วคิดปรุงแต่งเอาตัวเราไปยึดถือคนต่าง ๆ หรือสิ่งต่าง ๆ ขณะปัจจุบันนั้น ๆ จึงเป็นอวิชชา กิเลส ตัณหา อุปาทาน ทุกข์
ปุจฉาวิสัชนาธรรมเมื่อวันที่ 5 กันยายน 2560
