ผู้ถาม : เมื่อตัวรู้เห็นว่าว่างก็สักแต่รู้ แล้วว่างไม่ปรุงอะไร เขายังว่างต่อสักพักก็เปลี่ยนเป็นสภาวะอย่างอื่น ตัวรู้ก็เห็นอยู่เฉย ๆ ไม่มีคำพูดแบบนี้เขาเรียกว่าอุเบกขาหรือเปล่าเจ้าคะหลวงตา สภาวะที่เกิดสักแต่ว่าเห็นเฉย ๆ ดูเฉย ๆ ทุก ๆ สภาวะที่เกิดขึ้นมาจากอายตนะหกตัว รู้เข้าใจว่ามันไม่เที่ยงโดยไม่มีจิตพูดแต่เข้าใจ แบบนี้ถือว่าทำถูกหรือยังเจ้าคะหลวงตา
หลวงตา : การคิด การพูด การกระทำ รวมทั้งสภาวธรรมที่ปรากฏแล้วดับไป รวมทั้งความรู้สึกว่าง ก็เปลี่ยนไปทุกขณะปัจจุบัน เป็นขันธ์ห้า เป็นอนิจจัง ไม่เที่ยง เป็นทุกขัง เป็นที่ขังทุกข์ ทนอยู่สภาพเดิมไม่ได้ ต้องแก่เจ็บตาย จึงเป็นอนัตตา ไม่ใช่เรา ไม่ใช่ตัวเรา ไม่ใช่ตัวตนของเรา อย่าไปหลงยึดมั่นถือมั่นว่าเป็นเรา เป็นตัวเรา เป็นตัวตนของเรา หรือมีตัวเราอยู่ในร่างกายเนื้อนี้
ส่วนรู้เป็นวิญญาณธาตุหรือธาตุรู้ที่ไม่มีตัวตน ไม่มีรูปร่าง ไม่อาจมีกริยาหรืออาการใดได้ จึงไม่มีการเกิดดับ และไม่ใช่ขันธ์ห้า ได้แต่รู้ขันธ์ห้าตามความเป็นจริง ไม่อาจคิดปรุงแต่ง ยึดถือ แทรกแซง มีความดิ้นรนทะยานอยาก หาถูกหาผิด หาเหตุหาผลได้ ธรรมชาติของเขาคงได้แต่แค่สักแต่ว่ารู้เท่านั้น
เมื่อไม่ยึดถือจึงไม่มีกิเลสและความทุกข์
ความไม่ยึดถือ คืออุเบกขา
แต่ถ้ายึดถือความไม่ยึดถือ หรือยึดถืออุเบกขา ไม่ใช่อุเบกขา
ปุจฉาวิสัชนาธรรมเมื่อวันที่ 29 มิถุนายน 2560
