ผู้ถาม : มันเพียรมีสติ รู้ความปรุงแต่ง ภพของผู้รู้ที่เกิดขึ้น รู้ว่านี่คือภพ เป็นแค่ผลอันเกิดแต่เหตุ มันต้องมีอวิชชา ตัณหา อุปาทาน อยู่ที่ไหนสักแห่ง แต่ยังไม่เจอตัว มองไม่เห็นตัว ทุกสิ่งที่ปรากฏให้เห็นได้ คือ ภพ หาเท่าไหร่ก็มองไม่เห็น "ผู้สร้างภพ" นั้นเลย ธรรมมันขึ้นมาสอนว่า "ตัณหา หาไปก็ตัน มันไม่มีวันหาพบหรอก พบแต่เพียงความโง่"
มันโง่จริง ๆ เจ้าค่ะ โง่มาจากส่วนที่ลึกที่สุดของใจ โง่ที่เข้าใจว่า อวิชชา ตัณหา อุปาทาน ที่ต้องหาให้เจอและทำลายเสีย มันมีอยู่ แท้จริงแล้วมันไม่มีอะไรเลยที่มีอยู่ เพราะผู้ที่โง่ มันไม่มีแล้ว มันจึงไม่ต้องไปหากรรมวิธีการใด ๆ มาทำให้หายโง่อีก ก็แค่นั้นเอง สังขารมันมีอยู่ สิ่งที่หายไป คือ ความโง่ และผู้ที่โง่ แม้แต่ผู้ที่หายโง่ก็ไม่ได้ปรากฏ มีแต่สังขารปรุงแต่งไปมา แต่ไม่ได้มีผู้ที่ไปเชื่อสังขารนั้น มันรู้แก่ใจ ว่าก็แค่ความปรุงแต่งเท่านั้นเอง
หลวงตา : ผู้รู้ ผู้เห็น ผู้เข้าใจ ผู้ไปหาว่าจุดหรือแหล่งกำเนิดของอวิชชา ตัณหา อุปาทานให้พบเพื่อจะทำลายมันให้หมดไป
แท้ที่จริงอวิชชา ตัณหา อุปาทาน มันอยู่ที่ผู้รู้ ผู้เห็น ผู้เข้าใจ ผู้รู้แจ้ง ผู้หา ..... นั่นแหละ มันเป็นเพียงสังขารที่เกิดขึ้นในปัจจุบันขณะเท่านั้น เมื่อรู้เห็นว่ามันเป็นเพียงสังขาร ซึ่งเป็นอนิจจัง ทุกขัง อนัตตา ก็ไม่มีใครไปยึดถือ และไม่มีใครต้องไปทำลายมัน มันอยู่เป็นของมันเช่นนั้นเอง มันไม่ได้ยึดติดเรา แต่มีตัวเราไปยึดติดมัน พยายามหา จะทำลายมัน
ไม่มีสิ่งใดยึดติดเราจริงให้เป็นทุกข์ คงมีแต่หลงมีตัวตนของเราไปยึดติดเขา ให้เป็นทุกข์
ปุจฉาวิสัชนาเมื่อวันที่ 15 กันยายน 2561
