ผู้ถาม : กราบขอโอกาสครับหลวงตา แต่เดิม ผมมีความเข้าใจว่า โดยธรรมชาติแล้วขันธ์ 5 มันเป็นวิมุติ แต่เมื่อมี "เรา" ไปให้ค่า ไปให้ความหมายไปยึดขันธ์ 5 ว่าเป็นเรา ของเรา และ มีตัวตน มันจึงเป็น สมมติขึ้นมา แต่เมื่อไม่มีผู้ยึดถือ ขันธ์ 5 ว่าเป็นเรา ตัวเรา ของเรา มันจึงเป็นวิมุติ
หลวงตา : ขันธ์ห้า คือ รูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ เป็นสังขาร ซึ่งเป็นสมมติ คือ ไม่เที่ยง เป็นอนิจจัง ทุกขัง อนัตตา
แต่ถ้ามีผู้ไปหลงยึดถือขันธ์ห้า ว่าเป็นเรา ตัวเรา หรือ ของเรา ก็จะเป็น “อวิชชา” เป็นปัจจัยให้เกิดสังขารกรรม วิญญาณกรรม นามรูป (ขันธ์ห้า) .......... ภพ ชาติ และความทุกข์
ดังนั้นขันธ์จึงเกิดมาจากอวิชชา สังขารกรรม วิญญาณ ซึ่งล้วนแต่เป็นสังขาร
ขันธ์ห้าจึงเป็นสังขาร
แม้อวิชชาก็เป็นสังขาร
ส่วนวิมุตติ คือ ธาตุรู้ตามธรรมชาติ ที่สิ้นอวิชชาแล้ว เป็น “วิสังขาร” ซึ่งไม่เกิด ไม่ดับ ไม่มีตัวตน ไม่ปรุงแต่ง จึงไม่มีตัวตนไปติด หรือ ไปยึดถืออะไรได้
รู้แล้ว ติด เป็นสมมติ
รู้แล้ว ไม่ติด เป็นวิมุติ
ปุจฉาวิสัชนาเมื่อวันที่ 19 มิถุนายน 2561
