ผู้ถาม : เมื่อวานมีเด็กกำลังจะเสีย ต้องคุยกับแม่เด็กทางโทรศัพท์ แปลกมากเลยเจ้าค่ะหลวงตา พอมันรับรู้ถึงความตาย จากที่คิดโน่นนี่ฟุ้งซ่านเรื่องจิตตัวเองอยู่ มันหยุด และมันสงบลงด้วยตัวของมันเอง กระแสเสียงที่ออกไปมันมีแต่ความสงบและเมตตา วางสายแล้ว แม้มันยังคิดต่อ แม้ยังมีความคิดอยู่ แต่เหมือนมันไม่ได้คิดอะไร สิ้นความตั้งใจและสิ้นความ ... ใด ๆ ทั้งสิ้น บอกไม่ถูก มันสงบมาก อยู่ลึก ๆ ข้างในอย่างที่คุณฝรั่งบอกจริง ๆ
หลังจากนั้นเมื่อเริ่มคิดฟุ้งเรื่องจิต ความสงบลึก ๆ นั้นมันจางไปกลายเป็นความสงบเฉย ๆ และเมื่อเริ่มคิดถึงตอนที่ตัวเราได้วิชชา แค่มีตัวเราในความคิดเท่านั้น ส่วนลึกของใจมันร้อนไปหมด เมื่อเห็นสภาวะเปลี่ยนแปรต่อหน้า มันจึงเห็นว่า สภาวะความสงบแม้จะลึกซึ้งเพียงใด หรือแม้แต่ความร้อน ล้วนแต่เป็นเอง ตามเหตุปัจจัยที่มากระทบเท่านั้น
หลังจากเห็นแบบนี้ มันปล่อยทั้งสภาวะ และปล่อยทั้งเหตุปัจจัย สิ่งใดมันก็คือสิ่งนั้น เหตุใดมันก็คือเหตุนั้น
มันเห็นความเป็นพุทธะในจิต เห็นความเป็นพรหม เห็นความเป็นโพธิสัตว์ หยั่งรู้ภพชาติที่ผ่านมา ว่ามัน "เป็น" สรรพสัตว์ในสามภพ มานับไม่ถ้วน "ความเป็น" ล้วนเปลี่ยนแปร ไม่มีสิ่งที่จีรังยั่งยืนเลย มันสะอึกอึ้งไป ไม่รู้จะยึดถือว่าตัวเอง "เป็น" สิ่งใดดี ไปไม่ถูก ไม่รู้จะมีหลักยึดอะไร คว้างไปหมด แต่อิสระเหลือเกินเจ้าค่ะ
ไฟมันกำลังมอดดับเจ้าค่ะ ดับไปพร้อมกับความปรารถนา "ความเป็น" และ "ความพ้นทุกข์" มันกำลังจะดับสนิท โลกสงัด เห็นโลกธาตุภายนอก เริ่มสะเทือน มันครึ้มมาแต่ไกล มันรู้เองว่า "กำลังจะถึงบททดสอบอีกแล้วหรือ" เห็นแล้วว่า ต้องสอบอะไร
ความเป็น "ตัวเรา" ในสามแดนโลกธาตุ มันต้องตายแตกดับ ไม่มีส่วนเหลืออีกแล้ว แต่มันไม่ยอม ไม่มีความองอาจกล้าหาญมากพอ ครั้งที่แล้วมันองอาจกล้าหาญ ยอมแลกด้วยชีวิต แต่ครั้งนี้ สิ่งที่ต้องแลกมันหนักหนากว่านั้น นี่คงจะเป็นความอาลัยใช่ไหมเจ้าคะ อาลัย "ตัวเรา" ที่กำลังจะสูญหาย เลยมีใยบางอย่างดึงกลับมา โลกธาตุกลับคืนสู่ปกติแล้วเจ้าค่ะ
ครั้งที่แล้ว มันถึงแล้วซึ่งความบริสุทธิ์ แต่ "ตัวเรา" ผู้บริสุทธิ์ มันมิได้สูญหาย แต่ครั้งนี้มันจะไม่เหมือนกันใช่ไหมเจ้าคะ ทำใจทิ้งตัวเราไปไม่ได้ เลยคาตัวเราไว้เจ้าค่ะ ตัวเราคนนั้นมันไม่มีจริงเจ้าค่ะหลวงตา โดนสังขารหลอกอีกแล้ว
หลวงตา : สาธุ ไฟกิเลส ที่เกิดจากความหลงยึดถือ อาลัยอาวรณ์ ของโยมหมอเริ่มมอดลงแล้ว มันมีกำลังน้อยลงไปเรื่อย ๆๆๆๆ ...
อย่าประมาทเป็นอันขาด หากใจโยมหมอไม่ห่างธรรม ในอนิจจัง ทุกขัง อนัตตา ไฟกิเลส ไฟแห่งความยึดมั่นถือมั่น ก็จะค่อย ๆ ดับหมดไป ๆๆๆ .... ในที่สุด จะมีแต่ความสงบเย็น
ปุจฉาวิสัชนาเมื่อวันที่ 6 สิงหาคม 2561
