ผู้ถาม : ขอโอกาสครับหลวงตา ระหว่าง สังขาร และ สังขารขันธ์ แตกต่างกันอย่างไรครับหลวงตา เพื่อความไม่คลาดเคลื่อนในการแปลภาษาครับ
หลวงตา : “สังขารขันธ์” หมายถึงอาการของจิตทั้งหมด ที่ไม่รวม เวทนาขันธ์ คือ ความรู้สึกเป็นสุข ความรู้สึกเป็นทุกข์ ความรู้สึกไมสุขไม่ทุกข์
สัญญา คือ ความจำ และ
วิญญาณขันธ์ คือ ผู้รู้ทางประตูตา หู จมูก ลิ้น กาย และใจ
ส่วน “สังขาร” หมายถึง ทุกอย่างจากที่ไม่มีมาแต่เดิม แล้วมีขึ้นมาด้วยเหตุปัจจัยปรุงแต่ง รวมทั้งสสารและพลังงานทั้งหมด จะมีสภาพไม่เที่ยง ทนอยู่สภาพเดิมไม่ได้ ต้องเสื่อมไป ดับไป จึงไม่ใช่ตัวตน ไม่ใช่เรา ตัวเรา หรือ ของเรา นับตั้งแต่ใหญ่ที่สุด เป็นต้นว่าดวงอาทิตย์ ดวงดาว โลก จนถึงอนุภาค อะตอม ปรมาณูทั้งภายนอกร่างกายจิตใจ และภายในร่างกายจิตใจ คือ ขันธ์ห้า ได้แก่ รูป เวทนา สัญญา สังขาร และวิญญาณ
ยกเว้นสิ่งที่ไม่มีการเกิดดับเพียงอย่างเดียวเท่านั้นคือ ธาตุรู้ ที่สิ้นอวิชชา ซึ่งรวมเป็นหนึ่งเดียวกับความว่างของธรรมชาติหรือจักรวาล
ปุจฉาวิสัชนาเมื่อวันที่วันที่ 1 สิงหาคม 2561
