ผู้ถาม : หลังจากฟังหยุดที่ใจ จบที่ใจแล้ว ทำให้เกิดความเข้าใจที่ถ่ายทอดออกมาว่า ธรรมแท้ ๆ ต่างจากธรรมที่เอามาพูดกันอย่างไร เพราะจบที่ใจจึงจบได้จริง เพราะแท้จริงไม่มีอะไรในนั้นเลย จะว่าไม่ต้องเดินทางก็ใช่ เพราะไม่มีผู้ต้องเดินทาง เส้นทางความจบที่แท้จริงจึงไม่ได้จบจากการใช้สังขาร ไม่ได้จบจากการใช้ความปรุงแต่ง ไม่ได้จบจากการรู้มากเข้าใจมาก แต่จบออกมาจากใจที่ไม่ปรุงแต่ง ความไม่ปรุงแต่งนั้นมีอยู่แล้ว เต็มอยู่แล้ว สมบูรณ์อยู่ในตัวแล้ว ไม่มีสิ่งใดต้องเติมเข้าไปได้อีก ไม่ได้ต้องไปพยายามหาด้วยความเข้าใจ ไม่ได้ต้องไปพบด้วยการค้นหา ไม่ได้ต้องไปพบด้วยวิธีปรุงแต่งใด ๆ ทั้งสิ้น แต่พบเพราะจบการปรุงแต่งดิ้นรนทะยานอยากทั้งหลายทั้งมวลในใจ แต่เมื่อใดก็ตามที่ยังไม่เข้าใจในธรรมแท้ ๆ เมื่อนั้นก็ยังต้องปรุงแต่ง เมื่อนั้นก็ยังต้องดิ้นรนค้นหา เมื่อนั้นก็ต้องพยายามทำความเข้าใจ วนกันไปไม่จบไม่สิ้น จนกว่าเมื่อไหร่ที่เข้าใจตัวใจหรือเข้าไปถึงใจจริง ๆ เมื่อนั้นก็จะรู้เองว่า มันจบของมันอยู่แล้วในตัวเอง เพราะไม่มีใครต้องจบอะไรอีก มันเกิดมันดับของมันอยู่แล้ว เพียงแค่ ... หยุดที่ใจในปัจจุบันเท่านั้นเอง
หลวงตา : เมื่อเรารู้แจ้งแล้ว ต้องหาอุบายคุยกับลูกเมียให้เข้ารู้แจ้งด้วย แต่มิใช่บังคับให้เขาฟังเราสอนนะ
ผู้ถาม : กราบขอบพระคุณหลวงตาครับ ตอนนี้ผมดีขึ้นเยอะเลยครับ ผมกลับไปทบทวนคำสอนหลวงตาที่ว่า ให้สังเกตดูที่ใจว่ามันจะไปเอาอะไรไหม ตอนนี้ใจมันมีกิเลสจะไปมีไปเอาอะไรไหม ทำให้คอยดูจิตดูใจของตนเองตลอดเวลาว่าขณะปัจจุบันนี้มันจะไปเอาไปเป็นอะไรหรือเปล่า ถ้ามันจะไปเอาจะไปเป็นอะไร ก็รู้เฉย ๆ ซึ่งอาการดูดังกล่าวเป็นเหมือนกับการพูดกับตัวเอง จิตมันพูด ผลของการปฏิบัตินี้ทำให้เวลาอยู่กับครอบครัวแล้วผมแบ่งเวลาให้ครอบครัวทำให้ไม่เครียด ไม่กังวลว่าจะทำให้เสียเวลา (เหมือนกับที่หลวงปู่ชาถูกอาจารย์ของท่านใช้ให้เย็บผ้าแล้วท่านกังวลว่าทำให้เสียเวลาเดินจงกรมครับ) เพราะเมื่อถึงเวลาอยู่กับครอบครัวแล้วเกิดกังวลขึ้นมาก็จะถามตัวเองว่าขณะนี้จะไปเอาอะไร มันก็จะตอบว่าจะปฏิบัติธรรมเพื่อความก้าวหน้า นั่นคือจะไปเอาอะไรแล้ว มันเป็นกิเลสครับ เมื่อรู้ว่ามันเป็นกิเลสก็รู้อยู่เฉย ๆ แต่ใจมันก็ดูใจของมันอยู่ ไม่ได้มีอะไรเกิดขึ้นครับแต่จิตรู้สึกปกติดีครับ ผมขอกราบขอบคุณพ่อแม่ครูอาจารย์ที่เมตตาเป็นห่วงครับ ผมจะพยายามปฏิบัติตามที่หลวงตาสอนต่อไปเรื่อย ๆ ครับ
ปุจฉาวิสัชนาธรรมเมื่อวันที่ 1 มิถุนายน 2560
