ผู้ถาม : หลวงตา ทำไมสิ่งที่เคยบีบคั้นใจให้มันทุกข์ มันเข้าไม่ถึงใจแล้วเจ้าคะ เหมือนทุกอย่างมันอยู่รอบนอก กระทบแต่เหมือนไม่มีตัวดัน ๆ ออกไปให้เป็นตัวเป็นตนให้มันทุกข์ นี่ไม่ได้ปฏิบัติอะไร ไม่ได้ทำอะไรทั้งสิ้นนะเจ้าคะ สาบานได้ ลืมเรื่องปฏิบัติไปเลย ไม่สิ มันเห็นความคิด เห็นการกระทำ การเข้าใจธรรม ปรุงแต่งธรรม เป็นการปรุงแต่งตามธรรมชาติไปแล้ว มันธรรมดาเหมือนการปรุงแต่งทางโลกเลยเจ้าค่ะ มันเหมือนกัน จริงๆ ทุกสิ่งที่เป็น มันไม่ได้รู้สึกว่ามีตัวเราไปทุกข์เดือดร้อนกับสภาวะอะไร แค่รู้สึกแปลกๆ เจ้าค่ะ มีอารมณ์ แต่เหมือนไร้อารมณ์ ลองคิดปรุงแต่งกี่ทีๆ มันก็ยังไม่มีอารมณ์จริงๆ ที่มันผุดออกมาจากใจขึ้นมาเลยเจ้าค่ะ จะว่าติดอารมณ์ฌาน แต่ก็ไม่ได้ไปทำอะไรเลยนะเจ้าคะ จะไปตกร่องฌานได้อย่างไร
หลวงตา : ทุกปัจจุบันขณะ ไม่ยึดถือ ไม่ดีรัก ชั่วชัง เกลียดทุกข์ รักสุข จิต วิญญาณ หรือ ใจ ก็ไม่มีตัวตน
ปุจฉาวิสัชนาธรรมเมื่อวันที่ 21 มีนาคม 2561
