หลวงตาณรงศักดิ์ ขีณาลโย

ผู้ถาม : ความหลงทั้งหลายแหล่อยู่ที่จิต
จิตที่หลงยึดตัวเองว่าเป็นตัวเป็นตนของเรา
จึงหลงรองรับทุกอย่างไว้ด้วยความไม่รู้
หลงมีอวิชชา ตัณหา อุปาทาน
จิตหลงยึดถือ จึงมีการปรุงแต่งไปเอาไปผลัก หรือไปทำอะไร ๆ ให้กับจิต
จิตจึงเป็นแม่ของอวิชชา
ดับอวิชชา ดับที่ความยึดถือจิตเป็นตัวเป็นตน จิตต้องดับความยึดถือนั้นด้วยปัญญาของจิตเอง
ไม่ใช่เราดันมีอวิชชาไปช่วยสร้างจิตสังขารไปดับจิต
เพราะนั่นก็จะเป็นการหลงยึดถือ มีจิตตัวใหม่อยู่ร่ำไป

หลวงตา : ไม่มีเรา ตัวเรา หรือ ของเราอยู่ในอาการของจิตใจหรือสังขารปรุงแต่ง และ ในวิสังขาร คงมีแต่ธรรมชาติของสังขารเกิดเอง ดับเอง … เกิดเอง ดับเอง ในความไม่มีอะไร (วิสังขาร ) ... อย่างนี้เรื่อยไป

มีสติ ปัญญารู้เห็นความจริงจากใจอย่างนี้ โดยไม่มีเรา ตัวเราหรือ ของเราเลย

ปุจฉาวิสัชนาเมื่อวันที่ 5 กรกฎาคม 2561