ผู้ถาม : ที่สุดแห่งทุกข์คือ การเกิดดับหรือไม่คะ เพียงแต่เพราะเราไม่เห็นความเกิดดับจึงไม่เห็นทุกข์ และหลงไปกับอารมณ์สุขทุกข์เฉย ๆ อยู่ตลอดเวลา หากเราเห็นที่สุดของทุกข์คือความเกิดดับก็จะปล่อยวางได้ง่ายขึ้นตามลำดับใช่หรือไม่คะหลวงตา และครั้งนี้พอปล่อยวางได้ก็จะไม่กลับไปยึดติดความว่าง ที่เบาสบายอีกเพราะเห็นแล้วว่าความเบาสบายเป็นสังขาร แต่จะคอยเฝ้าดูอยู่อย่างนั้น เพราะความสบายมันก็หายไป กลับมาเป็นเกิดดับต่อไปอีก แล้วเราก็เบื่อหน่ายความเกิดดับนี้ เห็นมันไปเรื่อย ๆ แบบนี้ใช่ไหมคะ
หลวงตา : ที่สุดแห่งทุกข์ ไม่ใช่อยู่ตรงที่เกิดดับ ... แต่ "อยู่ตรงที่ไม่เกิดไม่ดับ" จะพบความไม่เกิดดับได้ .... ก็เพราะรู้เห็นและปล่อยวางอารมณ์หรือสิ่งที่เกิดดับในปัจจุบันขณะ
ปุจฉาวิสัชนาเมื่อวันที่ 8 กุมภาพันธ์ 2561
