รู้ “ต้นจิต” นั่นแหละ เริ่มต้นมีความคิด ที่คิดจะไปดูรู้เห็นอะไร แต่เราจะมองมันไม่ออก ว่ามันเป็น “ความคิด” คือ คิดที่เริ่มต้น จะไปดูรู้เห็นอะไร หรือ เริ่มต้นคิดจะไปดูต้นจิต เรามองไม่เห็นความคิด
แต่เราจะมองเห็นมันได้ เท่าที่หลวงตาสังเกต คือ อาการมันจะแสดงออกเป็น
เจตนา ตั้งใจ จงใจ หรือ พยายาม ที่จะ ... ที่จะ ... ที่จะ ...
พอเริ่มกิริยาอาการ ที่ตั้งใจ จงใจ พยายาม หรือว่ากระทำอาการที่ว่า ... มันเหมือนกับมันชะโงกเข้าไป หรือมันโน้มเข้าไป หรือมันเอื้อมเข้าไป จะไปอะไร ... จะ! ... จะ! ... จะไปอะไร ไอ้นั่นน่ะคือ “ต้นจิต” แล้ว เริ่มต้นแล้ว
อยู่ดี ๆ มันไม่มีอะไร แล้วอยู่ ๆ ก็เริ่มต้นจะโน้มเข้าไปดู หรือว่า น้อมเข้าไปดู หรือว่า ... ล้วงเข้าไปดู เริ่มต้น start ... ไอ้ตัวที่เริ่มต้น "jump start" น่ะ
คือต้องใจแข็งจริง ๆ คือ ไม่คิดจะทำอะไรจริง ๆ เลย น้อยหนึ่งนิดหนึ่งปรมาณูหนึ่งก็ไม่คิดจะทำอะไรจริง ๆ และก็ไม่คิดถึงว่า ... จะไปได้ ไปเป็น ไปรู้ไปเห็นอะไร น้อยหนึ่งนิดหนึ่งปรมาณูหนึ่ง ก็ไม่คิดจะไปดู ไปรู้ ไปเห็น ไปได้ ไปเป็นอะไร คือ จะต้องไม่ขยับอะไรเลย ที่ว่าจะไป ตั้งใจ จงใจ เจตนา พยายาม อะไรก็ตามที่จะไปเริ่มต้นอะไร อย่าเริ่มต้นเด็ดขาด ... อยู่เฉย ๆ ... อยู่เฉย ๆ !
ไม่พยายามทำนิ่ง ๆ นะ เพราะว่าพยายามทำนิ่ง ๆ มันเริ่มต้นแล้วพอพยายามจะทำนิ่ง ๆ มันคือ “เริ่มต้นพยายาม” แล้ว คือ จงใจ ตั้งใจ เจตนา พยายาม ไปพยายามทำนิ่ง ๆ บอกว่าไม่ทำอะไรทั้งสิ้น แต่กลายเป็น ... “พยายาม” ไม่ทำอะไรทั้งสิ้น อันนี้มันก็คือ... “เริ่มต้น”
มันต้องเริ่มต้นโดยที่ไม่ทำอะไรทั้งสิ้น ไม่เอาอะไรทั้งสิ้น ไม่เป็นอะไรทั้งสิ้น อยู่เฉย ๆ เดี๋ยวสักครู่เดียว สักเสี้ยววินาทีเดียว มันจะแสดงอาการเริ่มต้นเลย
ก็เห็นตอนนั้น อ่อ ... มันเริ่มต้นเลย “มันเริ่มต้น” มันจะเห็นแล้ว เวลาเริ่มต้น เราก็อย่าไปทำตามมัน แล้วก็ “เอาใหม่” เอาใหม่ก็คือว่า ... ไม่ใช่ไปดู ไล่ดูมันไปเลยนะ
ตอนนี้ไม่ใช่แล้ว ก็เลิก ... ยกเลิกไป! แล้วก็เอาใหม่ อยู่เฉย ๆ อีก ไม่ทำอะไรทั้งสิ้น ไม่มีการพยายามว่าจะไม่ทำอะไร ไม่ใช่ว่าพยายามนิ่ง ๆ นะ พยายามอยู่เฉย ๆ คือไม่ทำอะไรทั้งสิ้นแล้วอยู่ ๆ เดี๋ยวมันก็เริ่มต้นใหม่อีกแล้ว
พอมันเริ่มต้น jump start ไปใหม่นะ ก็เอาใหม่ ๆ เลิก ๆ เลิก เอาใหม่ ๆ ... เริ่มต้นใหม่
มันก็จะเห็น “ต้นจิต” อย่างนี้เรื่อยไป สักพักหนึ่งแล้วก็อย่างเนี้ยมันก็จะเห็นแล้ว เห็นได้แล้ว
มันคล้าย ๆ อย่างนี้ ... ไอ้ที่บอกว่าอยู่เฉย ๆ ไม่พยายามทำอะไร เหมือนกับว่า ... เรานอนหลับอยู่ใต้ต้นมะม่วงอย่างนี้ ตอนนอนหลับ มันไม่ได้คิดจะอยู่นิ่ง ๆ อยู่เฉย ๆ เพราะว่าเราไปนอนหลับใต้ต้นมะม่วงไง เราไม่ได้มีความคิดว่า ตอนนี้เราจะอยู่นิ่ง ๆ เฉย ๆ คือเราจะหลับ ก็หลับเลย
แล้วก็ท่านก็กล่าวว่า ไอ้ผลมะม่วงมันร่วงมา ผลมะม่วงมันร่วงอยู่ใกล้ ๆ คือ เราเนี่ย ตอนเราไปนอนหลับแต่แรก เราก็อยากจะกินมะม่วงนั่นแหละ แต่มันก็ไม่ได้มะม่วง
ต้นมะม่วงมันสูงเกินไม่ตกมาซะที ก็เลยนอนหลับไปเลย ขี้เกียจรอ เราก็เลยหลับไป รอผลมะม่วงตก มันก็ไม่ตกซะที เราหลับไป มันไม่คิดว่าจะอยู่เฉย ๆ ไม่คิดว่าจะทำอะไร และไม่คิดว่าจะอยู่นิ่ง ๆ แต่มันง่วงก็เลยหลับไปใต้ต้นมะม่วง
มะม่วงหล่น ตุ๊บ! ท่านก็บอกว่า ... มือน่ะ มันไปจับผลมะม่วงโดยอัตโนมัติ แต่มันง่วงนอนไง มือมันไปจับผลมะม่วงอัตโนมัติ แล้วก็มาวางไว้ แล้วก็หลับต่อ นั่นแหละ คือ มัน “เริ่มต้น jump start” ออกไป
จากที่มันไม่มีอะไร แล้วไอ้ตัวที่เริ่มต้นที่เป็นมือออกไปจากตัวไอ้ตัวนั้น คือ “เริ่มต้นของจิตที่เคลื่อนที่” แต่นี่มันเริ่มต้นของมือ คือ เริ่มต้นของกาย ร่างกายที่เคลื่อนที่ออกไป เริ่มต้นของจิตที่เคลื่อนที่ออกไป
คือ ตอนนั้นมันไม่ได้คิดว่า จะอยู่เฉย ๆ จะพยายามให้อยู่เฉย ๆ คือมันอยู่เฉย ๆ ของมันเองไม่คิดจะทำอะไรให้อยู่เฉย ๆ
แล้วก็เริ่มต้น jump start ของจิตน่ะ คือมีอาการแลบออกไป จะไปทำอะไร เหมือนกับว่ามือน่ะ อยู่ ๆ ไม่ได้คิด แล้วก็มือมันก็ออกไป แล้วหยิบผลมะม่วงมาด้วยความเคยชิน
คล้าย ๆ อย่างงั้น เปรียบเทียบให้เห็นว่าเราไม่ได้ว่าอยู่เฉย ๆ โดยพยายามไปบังคับ บล็อกตัวเองให้อยู่เฉย ๆ แต่ไม่ทำอะไรจริง ๆ
แล้วก็เดี๋ยวสักครู่เดียว นิดเดียวเอง มันจะเสี้ยววินาทีเดียว มันก็จะเห็นแล้วว่า พอเริ่ม jump start คือ เริ่มต้นที่จะไปทำอะไร พอมัน start ไปแล้ว มันเริ่มต้น start ออกไปแล้วเนี่ย พอเราเริ่มเห็นมันบ้างแล้ว เราก็ เออ ... เอาใหม่ เดี๋ยวมันก็จะเห็นอีก
เราก็ เอาใหม่ ๆ เลย เดี๋ยวเราจะเห็นอีก
พอเราเห็นบ่อย ๆๆ ปุ๊บ ! เราก็เห็น “ต้นจิต” แล้วเราก็ไม่หลงไปกับมันอีก ต้นจิตก็คือตัวที่เริ่มต้น Jump start เริ่มต้นที่จะแสดงกิริยาอาการใด คือ จิตที่ปรุงแต่ง เริ่มต้นที่จะปรุงแต่ง
พูดง่าย ๆ ตัวเริ่มต้นที่จะปรุงแต่งน่ะ คือ “ต้นจิต”
แต่ต้นจิตจริง ๆ คือ มันมีจิตที่เริ่มต้นจะปรุงแต่ง มันก็ปรุงแต่งออกมาจาก “ความไม่ปรุงแต่ง”
เดิมมันไม่มีอะไรปรุงแต่ง ... อยู่เฉย ๆ แล้วมันก็ปรุงแต่งออกมา มันเลยเห็นว่า ไอ้ตัวที่มันเริ่มต้นปรุงแต่ง มันก็ปรุงแต่งออกมาจากความไม่ปรุงแต่ง มันเลยไปพบใจ “ใจ” ที่เป็นแม่ของมันจริง ๆ คือ ที่มันน่ะไม่ได้ปรุงแต่ง แล้วก็มันก็ผลิตความปรุงแต่งออกมา คล้าย ๆ อย่างนี้เลย ...
ว่ามันเป็น “สุญญตา” มันออกมาจากสุญญตา แท้จริงมันไม่มีอะไร เป็นสุญญตา เป็นว่างเปล่า ไม่มีปรากฎได้ชื่อว่า เป็นรูกลวง ๆ หรือเป็นความว่างในบ้าน คือ “เป็นความไม่มีอะไรปรากฏเลย”
ไปเจอแม่มันจริง ๆ แม่มันคือธรรมชาติที่ไม่ปรุงแต่ง คือ คล้าย ๆ กับว่าอย่างนี้ ย้อนจากตัวที่ปรุงแต่งยาว ๆ ก็ค่อย ๆ เลิก ตัดตอนที่ยาว ๆ ปรุงแต่งยาว ๆ ให้มันสั้นลง ๆ
จนกระทั่งเข้าไปจนถึง ตัวที่เริ่มต้นออกมา จึงไปเจอแหล่งมันจริง ๆ เจอแม่มันจริง ๆ เจอฐานมันจริง ๆ ว่ามันออกมาจากไหน หรือ เจอรูมันจริง ๆ
ว่ามันเป็น “สุญญตา” มันออกมาจากสุญญตา แท้จริงมันไม่มีอะไร เป็นสุญญตา เป็นว่างเปล่า ไม่มีปรากฎได้ชื่อว่า เป็นรูกลวง ๆ หรือเป็นความว่างในบ้าน คือ “เป็นความไม่มีอะไรปรากฏเลย”
แล้วอยู่ ๆ ก็ปรากฏสังขารปรุงแต่งขึ้นมา แต่มันก็มาจาก ย้อนเข้าไป ย้อนไอ้สังขารยาว ๆ น่ะ คือ ค่อย ๆ สั้นลง ๆ ๆ ๆ ๆ ๆ ๆ
แล้วที่สุดน่ะ ... มันก็ไปเริ่มต้นเห็นว่า เอ๊ะ ... มันออกมาจากไหน? อยู่เฉย ๆ เดี๋ยวมันค่อย ๆ เห็น เห็นทุกตัวเลยว่า ... ไอ้ตัวที่มันเริ่มต้น เฮ้ย ... มันออกมาจากไหนวะ ...? ไอ้ตัวที่ เฮ้ย ... มันออกมาจากไหนวะ?
ไอ้ตัวที่เฮ้ยน่ะ คือ เริ่มต้นแล้ว!! ไอ้ที่ว่า เฮ้ย ... มันออกมาจากไหน เราจะให้เห็นมันให้ได้ ไอ้ตัวนั้นเริ่มต้น
อะไรก็ตามที่มันเริ่มต้นแสดง อยู่ ๆ มันไม่มีอาการที่แสดงออกมา ไม่มีกิริยาที่แสดง
แล้วอยู่ ๆ มันก็แสดงอะไรออกมา อันนั้น คือ เริ่มต้น คือ “ต้นจิต”
แต่มันยังเป็นต้นจิตของปรุงแต่งนะ คือ “ต้นจิต” ของ “จิตที่ปรุงแต่ง”
คือ ที่มันเริ่มต้นจะแสดง ... แสดงแอ็คชั่น แสดงกิริยาอาการ นั่นคือเริ่มต้นของจิตปรุงแต่ง
แต่ไอ้ตัวแม่จริง ๆ แม่ของจิตปรุงแต่งนี่ คือ “ใจที่ไม่ปรุงแต่ง” อันนั้นน่ะ คือแม่จริง ๆ แต่อันนั้นเป็นธรรมชาติที่ไม่ปรุงแต่ง แต่เราก็ไล่ไปอย่างเนี้ย จนกระทั่งเข้าไปเห็นตัวเริ่มต้นของจิตที่ปรุงแต่ง
**** จึงพบว่ามันออกมาจาก “ใจ” ที่ไม่ปรุงแต่ง ที่ไม่ปรากฏเลย ออกมาจากความไม่มีอะไร มันเริ่มต้นมาจาก “ความไม่มีอะไร”
พอพบใจแล้วจึงพบธรรม ถึงใจแล้วถึงพระนิพพาน คือไปถึงแม่มันเลย
หลวงตาณรงค์ศักดิ์ ขีณาลโย
โอวาทธรรมจากไฟล์เสียง
190318A-4 รู้ต้นจิต
18 มีนาคม 2562
ฟังจากยูทูป :
https://www.youtube.com/watch?v=RTEMOKlcZ0g
