ตัวจิต คือ จิตแต่ละดวงที่เกิดดับอย่างรวดเร็วปานปรมาณู ในแต่ละปัจจุบันขณะที่มีการกระทบทางตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ จะเกิดจิตหรือวิญญาณขันธ์ ขึ้นมารู้ รูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ หรือธรรมารมณ์ และจะมีเจตสิก คือ เวทนา สัญญา สังขาร เกิดมาประกอบจิตหรือวิญญาณขันธ์ทุกดวง
ดังนั้น จิตหรือ ตัวผู้รู้ ผู้รู้สึก ผู้คิดตรึกตรอง ผู้มีอาการหรืออารมณ์ต่าง ๆ จึงเป็นขณะจิตดวงเดียวกันในปัจจุบันขณะ
ดวงเก่าดับไป ดวงใหม่ก็เกิดมารู้และมีเจตสิกเข้าประกอบทุกดวง
จิตหรือวิญญาณขันธ์จึงไม่เที่ยง เป็นอนิจจัง ทุกขัง อนัตตา ไม่ใช่เรา ตัวเรา หรือ ของเรา
ซึ่งรวมทั้งร่างกายด้วย ก็เป็นอนิจจัง ทุกขัง อนัตตา ไม่ใช่เรา ตัวเรา ของเรา
เขาเป็นเพียงกระบวนการทำงานของขันธ์ห้าเท่านั้น
ทั้งร่างกายและจิตหรือวิญญาณ จึงไม่ใช่ตัวเรา ของเรา
เพียรพิจารณาให้เห็นสัจธรรมความจริงนี้อย่างต่อเนื่อง
จนจิตเขายอมรับตามความเป็นจริง ก็ปล่อยวางความหลงยึดถือจนหมดใจ
ส่วนหนึ่งจากปุจฉาวิสัชนากับหลวงตาณรงค์ศักดิ์ ขีณาลโย เมื่อวันที่ 26 กรกฎาคม 2561
