ร่างกายและจิตใจ เกิดจากการรวมกันของ “ธาตุ” คือ ธาตุดิน ธาตุน้ำ ธาตุลม ธาตุไฟ และธาตุรู้ที่ยังไม่สิ้นอวิชชา
เกิดเป็นขันธ์ห้า ได้แก่
(1) รูป (ดิน น้ำ ลม ไฟ)
(2) เวทนา (ความรู้สึกสุข ความรู้สึกทุกข์ และความรู้สึกไม่สุขไม่ทุกข์)
(3) สัญญา (ความจำได้หมายรู้)
(4) สังขาร (ความคิดปรุงแต่ง)
(5) วิญญาณ (วิญญาณขันธ์ / ความรับรู้ทางทวารต่าง ๆ)
ซึ่งสุดท้ายขันธ์ห้านี้ก็ต้อง “เสื่อมสลาย” ไปเป็นธรรมดา
เพราะ “ความไม่รู้” หรือ “อวิชชา” หลงยึดถือว่าขันธ์ห้าเป็น “เรา” หรือ “ของเรา”
เมื่อมีปรากฏการณ์หรืออาการใด ๆ เกิดขึ้น เช่น
เมื่อรูปมากระทบตา ก็หลงว่า “ตัวเรา” เห็น
เมื่อเสียงมากระทบหู ก็หลงว่า “ตัวเรา” ได้ยิน
เมื่อกลิ่นมากระทบจมูก ก็หลงว่า “ตัวเรา” ได้กลิ่น
เมื่อรสมากระทบลิ้น ก็หลงว่า “ตัวเรา” ได้ลิ้มรส
เมื่อโผฏฐัพพะมากระทบกาย ก็หลงว่า “ตัวเรา” ได้สัมผัสทางกาย
เมื่อธรรมารมณ์มากระทบใจ ก็หลงว่า “ตัวเรา” คิด ตัวเรารู้สึก ตัวเรามีอารมณ์
การหลงมี “ตัวเรา” ผสมโรง เพราะความไม่รู้ไม่เห็นตามความเป็นจริง จึงหลงยึดถือว่ามีเรา ตัวเรา อยู่ในปรากฏการณ์นั้น ๆ
หากไม่หลง เหม่อ เผลอ เพลิน มีสติ สมาธิ อย่างต่อเนื่อง “อยู่กับรู้”
สักแต่รับรู้สิ่งที่เกิดขึ้น โดยใช้อุบายล่อจิต เช่น คำบริกรรมพุทโธ, การรู้การเคลื่อนไหวของร่างกาย ฯลฯ
จะเห็นได้ว่ามีอาการที่เกิดขึ้น และมีผู้ที่ไปรับรู้อาการต่าง ๆ เหล่านั้น จิตผู้รู้ (จิตปรุงแต่ง) กับ อารมณ์ (สิ่งที่จิตไปรับรู้) เป็นคนละอย่างกัน
จิตผู้รู้ หรือ วิญญาณขันธ์นั้น ไม่ว่าจะรับรู้อะไรตามทวาร จะนำมาคิด นึก ตรึก ตรอง ปรุงแต่ง ทำงานร่วมกับเวทนา สัญญา สังขาร ทุกขณะปัจจุบัน และเมื่อทำงานเสร็จก็จะดับไป
ส่วน “สิ่งที่ถูกรู้” ได้แต่เกิดขึ้นและดับไปในความไม่มีอะไร
วิญญาณขันธ์ทำหน้าที่รับรู้รับทราบเพียงขณะจิตเดียวและดับไป แล้วก็เกิดจิตปรุงแต่งที่เป็นวิญญาณขันธ์ตัวใหม่ ทำหน้าที่รับรู้รับทราบแล้วดับไปต่อเนื่องกันอย่างรวดเร็ว ดังคำกล่าวที่ว่า... เพียงลัดนิ้วมือเดียว จิตเกิดดับเป็นแสนโกฏิขณะ
เมื่อพิจารณาเช่นนี้จะเห็นว่า ทั้งผู้รู้ที่เป็นวิญญาณขันธ์ หรือ สิ่งที่ถูกรู้ ล้วนแต่เกิด ๆ ดับ ๆ ในความไม่เกิดไม่ดับ
ดังนั้น “ผู้รู้” ที่เป็นจิตปรุงแต่ง และสิ่งที่ถูกรู้ จึงไม่มีตัวตนอยู่จริง
ไม่ใช่สัตว์ บุคคล ตัวตน เรา เขา
เป็นเพียงธรรมชาติที่ผลัดเปลี่ยนกัน เกิดขึ้นและดับไป
ไม่มีอะไรที่สามารถยึดมั่นถือมั่นได้เลย
ทุกอย่าง... จึงจบที่... “ปล่อยวาง”
หลวงตาณรงค์ศักดิ์ ขีณาลโย
โอวาทธรรมจากวีดีโอ “สิ่งที่เรียกว่าตัวเรา”
วีดีโอยูทูป :
สิ่งที่เรียกว่าตัวเรา (มีเสียงอ่าน) :
สิ่งที่เรียกว่าตัวเรา (เสียงอ่านน้องกีวี่) :
สิ่งที่เรียกว่าตัวเรา (ไม่มีเสียงอ่าน) :
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
